ChAD i dezorganizacja życia

Czym jest ChAD?

Zaburzenie maniakalno-depresyjne, zwane również chorobą afektywną dwubiegunową, jest zaburzeniem mózgu, które objawia się zwykle epizodami maniakalnymi i depresyjnymi oddzielonymi okresami normalnego nastroju. ChAD charakteryzuje się okresowymi zmianami nastroju, które prowadzą od skrajnych emocji i postrzegania świata w nadmiernie jaskrawych kolorach, do depresji, w której chory postrzega świat w czarnych barwach. Ta choroba powoduje serię nieprzewidywalnych i upośledzających okresów, które znacznie dezorganizują codzienne życie i powodują cierpienie nie tylko u pacjenta, ale także u jego rodziny.

Przyczyny powstania

Choroba afektywna dwubiegunowa, podobnie jak większość chorób psychicznych, wynika z zaburzeń neuroprzekaźników w mózgu i układzie nerwowym. Dodatkowo, inne zaburzenia psychiczne lub nieprawidłowości w równowadze organizmu, takie jak niedoczynność tarczycy, mogą zwiększać ryzyko wystąpienia choroby. Istotny wpływ ma również genetyka. Ryzyko zachorowania na tę chorobę jest większe u osób, których rodzice lub inni bliscy krewni mieli już zdiagnozowaną chorobę afektywną dwubiegunową. Jednakże, sama predyspozycja genetyczna nie jest główną przyczyną choroby. Czynniki stresowe, takie jak sytuacje traumatyczne, oraz stosowanie substancji psychoaktywnych, mogą wywołać epizody choroby. Dodatkowo, czynniki psychologiczne i społeczne również są brane pod uwagę.

Objawy

Podstawą rozpoznania choroby afektywnej dwubiegunowej jest pojawianie się nawracających epizodów depresji oraz przynajmniej jednego epizodu maniakalnego lub hipomaniakalnego. W przypadku depresji w przebiegu ChAD, zazwyczaj pojawia się typowa postać, charakteryzująca się obniżeniem nastroju, spadkiem aktywności, energii, wycofaniem się, utratą zainteresowań, wyrażaniem negatywnych, depresyjnych ocen, zaburzeniami snu oraz łaknienia. Charakterystyczną cechą depresji w przebiegu ChAD jest duże spowolnienie, a nawet zahamowanie aktywności, wzmożona senność oraz popadanie w bezczynność.

Natomiast faza maniakalna lub hipomaniakalna to stan, w którym towarzyszy podwyższenie nastroju, przeżywanie radości, spotęgowanej nieadekwatnie wesołości, często również gniewliwości i rozdrażnienia. W tym czasie występuje wzmożona aktywność, duża potrzeba działania, nawiązywania kontaktów oraz podejmowania wielu inicjatyw. Często towarzyszy temu poczucie rozpierającej energii, brak potrzeby snu i odpoczynku, wielomówność, podwyższona samoocena. Chory jest mało krytyczny, przyjmuje postawę wielkościową oraz dominującą, ma tendencje do narzucania swoich pomysłów oraz przekonań otoczeniu, co często prowadzi do konfliktów.

Jak odróżnić: depresja, ChAD czy zwykła zmienność nastrojów?

W przebiegu choroby – w odróżnieniu od zmienności nastojów, która może być cechą osobowości lub wynikać z sytuacyjnie gorszej kondycji psychicznej – wahania nastroju utrzymują się przez dłuższy czas (depresja ponad dwa tygodnie, pobudzenie hipomaniakalne dłużej niż cztery dni), a nasilenie objawów w obu fazach znacząco dezorganizuje codzienne funkcjonowanie chorego. W stanie maniakalnym praktycznie całkowicie je uniemożliwia.

Życie z chorobą

Choroba afektywna dwubiegunowa charakteryzuje się częstymi nawrotami i znacznymi zaburzeniami funkcjonowania, które mogą poważnie zakłócić codzienne życie pacjentów. Epizody depresji, które towarzyszą obniżeniu nastroju, energii i motywacji, często powodują wycofywanie się z codziennych aktywności i zaniedbywanie ważnych zadań, co prowadzi do rezygnacji z celów życiowych oraz zerwania relacji z otoczeniem. Wzrastające poczucie beznadziejności i ciągłe cierpienie zwiększają ryzyko myśli samobójczych i działań samobójczych.

Stany hipomanii i manii również powodują poważne problemy, dezorganizując życie chorego i jego otoczenia. W tych okresach pacjenci często nie zdają sobie sprawy z charakteru swojego stanu. Są nadmiernie aktywni i podejmują chaotyczne i lekkomyślne decyzje, podejmują ryzykowne działania, wydają nadmiernie pieniądze, podejmują nagłe podróże, i nawiązują relacje, które mogą okazać się szkodliwe dla nich.

To, czy ChAD wpłynie na życie osobiste i zawodowe pacjentów, w dużej mierze zależy od przebiegu choroby. W przypadku rzadkich nawrotów i łagodnego nasilenia faz, choroba nie musi mieć istotnego wpływu na codzienne życie i karierę zawodową. W takich przypadkach, wiele osób z ChAD osiąga satysfakcjonujące wyniki w swoim życiu prywatnym i zawodowym.

Jednakże, w przypadku częstych nawrotów ChAD, choroba może prowadzić do wielu negatywnych konsekwencji w różnych sferach życia społecznego. Zaburzenia te często pogarszają sytuację zawodową i finansową pacjentów, zakłócają realizację celów i planów życiowych, narażają na poważne straty finansowe, konflikty z prawem, zaburzają relacje rodzinne, prowadzą do poważnych kryzysów i rozpadu związków.

Leczenie

Leczenie dwubiegunowości jest długotrwałe, a jego główne cele to uzyskanie całkowitej remisji lub zmniejszenie nasilenia objawów, zapobieganie nawrotom choroby, umożliwienie powrotu do normalnego i satysfakcjonującego życia.

Podstawą leczenia powinno być jak najwcześniejsze podanie leków stabilizujących nastrój, tzw. leków normotymicznych, które poza leczeniem zaostrzenia objawów zapobiegają zmianie fazy choroby, a stosowane długoterminowo – także jej nawrotom. W fazie depresji nie wyklucza się podawania leków przeciwdepresyjnych, natomiast stany pobudzenia maniakalnego z reguły wymagają stosowania silniejszych środków uspokajających. Przy ciężkim przebiegu choroby i stanach zagrażających życiu bywają wykorzystywane elektrowstrząsy.

Rodzina chorego zmagającego się z przewlekłym i nawracającym przebiegiem choroby stanowi duże wyzwanie, ale jednocześnie dobre relacje z bliskimi są dla niego nieocenionym wsparciem w radzeniu sobie z zaburzeniami. Aby pomóc choremu, rodzina powinna zdobyć wiedzę na temat choroby, jej przebiegu, możliwych zagrożeń oraz nauczyć się rozpoznawać i adekwatnie reagować na indywidualne symptomy oraz zmiany w funkcjonowaniu, które mogą poprzedzać nawrót pełnoobjawowej choroby. Istotne jest również motywowanie chorego do podjęcia i utrzymywania leczenia, a w razie potrzeby pomaganie mu umówić się na wizytę do lekarza, towarzyszenie mu przy rozmowie z lekarzem, wspieranie go przy stosowaniu zaleceń i sprawdzanie, czy regularnie przyjmuje leki.

W przypadku stanów hipomanii i manii problemy w relacjach rodzinnych mogą być większe. Wpływ rodziny na zachowanie chorego i możliwość zmotywowania go do leczenia bywają bardzo ograniczone, a próby chronienia go przed nieodpowiedzialnymi działaniami mogą prowadzić do konfliktów. W takich sytuacjach warto jak najszybciej skontaktować się z lekarzem psychiatrą. Czasami konieczne jest podjęcie decyzji o przeprowadzeniu leczenia wbrew woli chorego, co może być jedynym racjonalnym środkiem chroniącym go przed zachowaniami zagrażającymi bezpieczeństwu, szczególnie w stanach ostrej manii.